از زمان دست‌کم انقلاب صنعتی، روابط میان شهرها و محیط زیست به واسطه روابط پیچیده شهرها با اشکال استثمارگونه اقتصاد جهانی و تشدید پدیده جهانی شدن شکل گرفته است. معضل رشد شهری، از دهه پایانی قرن بیستم به قدری افزایش پیدا کرده است که علی رغم گسترش خارج از وصف زیرساختهای شهری، مدیریت‌های کلان اقتصادی و اجتماعی نمی‌توانند پاسخگوی نیازهای بشر امروز باشند. تا همین اواخر، آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از شهرنشینی مانند عدم مدیریت و مهار پسماند و فاضلاب شهری و همچنین آلودگی، بیماری و دوده‌ای که بخشی از هویت شهری صنعتی بوده است، باعث شده که شهرها در ذهنیت عموم و طرف‌داران محیط زیست در نقطه مقابل طبیعت و محیط زیست قرار گیرد.
امروزه پساب‌ها به طور گسترده در خاک‌های کشاورزی نزدیک به مناطق شهری کشورهای در حال توسعه برای رفع کمبود آب استفاده می‌شود. از طرف دیگر به دلیل افزایش آلودگی‌های ایجاد شده، منابع محدود موجود مورد تهدید قرار می‌گیرد. استفاده از آب‌های نامتعارف در صورت دارا بودن استاندارد لازم در بسیاری از کشورهای دنیا برای تولید محصولات کشاورزی کاربرد دارد و تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری به دلیل قابلیت تحویل آب پایدار در تمام فصول سال منبع بسیار قابل اعتمادی می‌باشند. در سال‌های اخیر پژوهش‌های متعددی در زمینه بررسی کیفیت پساب خروجی تصفیه‌خانه‌های فاضلاب شهری و امکان استفاده از آن‌ها در مصارف مختلف از جمله کشاورزی، در شهرهای مختلف ایران انجام شده است. با توجه به بحران آبی به‌وجود آمده به ­ویژه در نواحی خشک و نیمه‌خشک کشور- بالاخص با عنایت به محدودیت‌های آبی در برخی مناطق شهرستان خرمشهر، ضروری است امکان استفاده بیش‌تر از این منبع آبی نامتعارف در این شهرستان مورد بررسی و تحلیل دقیق، قرار گیرد؛ هرچند بازچرخانی فاضلاب می‌تواند پیامدهای بهداشتی و زیست محیطی مختلفی را به دنبال داشته باشد[۱].
در حالی‌که اکنون شهردارها و طراحان شهری سراسر جهان نقش سیستم فاضلاب شهری و روش‌های هدایت و تصفیه فاضلاب شهری را در نظام مدیریت شهری مورد بازنگری قرار می‌دهند، رشد بی‌رویه جمعیت شهری، ساخت، خرید و تملک آپارتمان‌ها و افزایش روزافزون سفرهای شهری در خرمشهر امروز، مدیریت شهری را به اجبار به سوی تغییر منظر و سیمای شهر به سمت یک شهر بزرگراهی نموده و در این شهر منظری شکل گرفته و در حال گسترش قارچ گونه است که با هویت، تاریخ، پیشینه معماری و شهرسازی این شهر سازگاز نیست. شهر روزبه‌روز برای جولان مهارگسیخته فاضلاب شهری گسترده‌تر شده، بهداشت عمومی را با مخاطرات جدی مواجه کرده و در نتیجه سیمای شهر هر روز آشفته‌تر و محیط زیست شهری آلوده‌تر می‌شود. در حقیقیت در سال‌های گذشته هرچه بیش‌تر مدیریت شهری به ساخت و توسعه ساخت و سازهای شهر، بزرگ‌راه و معابر شهری تمایل نشان داده به همان نسبت-به دلیل عدم توجه به موضوع اساسیِ هدایت و مدیریت فاضلاب شهری- میزان آلودگی ناشی از فاضلاب شهری و پیامدهای کوتاه مدت و بلندمدت آن بیش‌تر شده است.
حامیان عدالت محیط زیستی، توزیع بدسویه کثیف جامعه مدرن و صنعتی بر اجتماعات فقیر و مناطق محروم‌تر جوامع شهری –مناطق حاشیه‌نشین و کم‌برخوردار- و افزایش شکاف میان فقیر و غنی را برجسته کرده و نشان داده‌اند. به‌نظر می‌رسد چنین شکافی بیش از آن‌که چالشی اقتصادی و محیط زیستی محسوب گردد، چالشی فرهنگی و اجتماعی باشد و پیامدهای فرهنگی این مساله باید مورد توجه مدیران شهری و سازمان‌های محلی قرار گیرد.
فهم این تنش، نیازمند تحلیل این مساله است که چگونه چالش‌های فوق در شهرها، درون تحول اقتصادی-سیاسی گسترده‌تری جای می‌گیرند که شهرها در دوران حاضر با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
نهایتا اینکه ارتقاء عملکرد سستم تصفیه فاضلاب و کنترل کمی و کیفی روان آبها سطحی که در فصولی خاص به شکل چشم گیری در شهرستان خرمشهر و مینوشهر به یک چالش جدی برای شهروندان و دهوندان تبدیل شده اند، به منظور جایگزینی این دو منبع با آبهای زیرزمینی که قابلیت اسفاده پسابهای استفاده شده از جمله آبیاری فضاهای سبز شهری و همچنین صنایع و بنادر، اثرات اقتصادی و محیط زیستی مثبت و پایداری به همراه خواهد داشت و منجر به بهبود کیفیت زندگی شهری و روستایی شهروندان و دهوندان خواهد شد.

[۱] .جهت مطالعه بیش‌تر در این زمینه بنگرید به: بهرامی، امیر و همکاران (۱۴۰۲)، ارزیابی کیفی پساب خروجی تصفیه خانه فاضلاب شهری شیراز برای مصارف مختلف، فصلنامه علوم طبیعی، دوره بیست و یکم، شماره۲، تابستان۱۴۰۲، صص۲۹-۴۸؛ خاتمی، سیدمهدی، داد، علی (۱۴۰۱)، درآمدی بر مدیریت و اداره سازمان‌های شهری و روستایی (فرصت‌ها و چالش‌ها)، نکا: نشر مهربان نیکا.